تسعیر ارز و نرخ تسعیر ارز در بورس چیست؟

تسعیر ارز در بورس

به بیان ساده تسعیر ارز یعنی شرکتها و موسسات مالی باید با توجه به نرخی مشخص، پولی که به واسطه آن مبادله صورت گرفته است را به ریال تبدیل کنند.

برای درک بهتر این موضوع بهتر است ابتدا با مفاهیم زیر آشنا شویم:

ارز: ارز یا currency نوعی پول پذیرفته شده است که توسط دولت توزیع شده و مبادله کالا و خدمات با آن امکان‌پذیر است. هر کشوری ارز مخصوص به خود را دارد. در بعضی موارد برای مبادلات و معاملات تجاری لازم است از ارز رایج کشور مقابل یا ارزهای معتبر جهانی استفاده کرد.

عملیات خارجی: به فعالیت‌ هایی که واحدهای مستقر در خارج از کشور برای یک شرکت داخلی انجام میدهد، عملیات خارجی می‌گویند. مثلا اگر یک کارخانه تولیدی دارای شعبه ای در یک کشور دیگر باشد، به فعالیت آن‌ واحد یا شعبه در کشور مذکور عملیات خارجی می‌گویند.

نرخ تسعیر ارز: نرخ تبدیل دو واحد پولی به یکدیگر را نرخ تسعیر ارز گویند.  این نرخ مقدار ثابتی ندارد  و ممکن است حتی نوسانات شدیدی داشته باشد.

تسعیر ارز به زبان ساده

شرکت‌های فعال در ایران که با سایر کشورها مراودات مالی دارند باید مانند سایر شرکت‌ها، اسناد حسابداری خود را بر اساس واحد پولی ریال ثبت و گزارش کنند. این شرکت ها برای مبادلات خود از یک ارز رایج (مانند دلار) استفاده می کنند که به تبدیل این ارز توسط شرکت‌ها به پول رایج در کشور خود تسعیر گفته می شود.

مثلاً شرکتی که در کشور ایران مستقر است و فعالیت دارد، هزار دلار بابت محصول خود از یک شرکت دریافت می‌کند. ثبت این هزار دلار در دفاتر حسابداری به ریال و تبدیل آن به پول رایج کشور، تسعیر نام دارد.

با کمک این فرایند شرکت ها و بنگاه های اقتصادی می توانند به مقدار واقعی سود یا فروش خود پی ببرند و از این طریق معاملات خود را بهتر ارزیابی کنند.

 انواع تسعیر ارز

 به طور کلی حسابداران به 3 روش این کار را انجام میدهند:

1. در طول یک سال نرخ ارز را ثابت در نظر می گیرند و معاملات شرکت را با آن نرخ ثبت می‌کنند. این روش دقت محاسبات پایینی دارد، چون معمولا در طول یک سال ارز نوسانات زیادی دارد که در این روش در نظر گرفته ‌نمی‌شود.
2. تسعیر یا به صورت ماهانه و یا در دوره‌ی مالی مشخص انجام می‌شود. در این روش در هر ماه یا در هر دوره مالی نرخ ارز بروزرسانی می‌شود و تسعیر بر اساس نرخ جدید محاسبه می‌شود.
3. نوسانات نرخ ارز به صورت روزانه ثبت شده و عملیات تسعیر روزانه محاسبه می‌شود. این روش از دقت بیشتری برخوردار است

تسعیر ارز پولی و غیر پولی

به طور کلی اقلام تسعیر ارز به 2 نوع پولی و غیر پولی تقسیم می شوند.

اقلام پولی

1. موجودی نقد و بانک
2. حساب ها و اسناد دریافتی و پرداختی تجاری
3. سایر حساب ها و اسناد دریافتی و پرداختی تجاری
4. تسهیلات مالی دریافتی/ پرداختی
5. و…

اقلام غیر پولی

1. پیش پرداخت خرید کالا و خدمات به قیمت ثابت
2. دارایی های ثابت مشهود و نامشهود
3. موجودی مواد و کالا
4. بدهی های تسویه شده از طریق تحویل دارایی غیر پولی
5. و…

 سوالی که ممکن است پیش بیاید این است که تغییرات نرخ ارز چه تاثیری بر میزان سود یا زیان شرکت ها و بانک ها دارد؟ 

 تاثیر قیمت ارز بر شرکت ها

هنگامی که بانک مرکزی نرخ تسعیر ارز را به بانک ها اعلام میکند هر موسسه مالی به محاسبه سود و زیان خود می پردازد. هر شرکت با توجه به رویکرد کلی و عملکرد خود در بازه زمانی مشخص، تاثیر تغییر این نرخ را در صورت های مالی خود می سنجد.

شرکت هایی که عموما وارد کننده هستند، با توجه به اینکه پرداخت‌های آن‌ها با ارز خارجی صورت می‌گیرد، در صورت افزایش نرخ ارز ضرر میکنند. این مورد درباره شرکت‌های صادراتی دقیقا برعکس است. یعنی با توجه به این که این شرکت‌ها به ازای صادرات کالا به  دیگر کشورها ارز دریافت می‌کنند، اگر نرخ ارز افزایش پیدا کند سود بیشتری محقق کرده اند.

تاثیر نرخ ارز بر بانک ها

تعداد زیادی از بانک‌ها نیز به‌ دلیل مراودات خارجی تحت تاثیر نرخ تسعیر ارز می باشند. اگر بانک‌ها دارایی‌های ارزی داشته باشند، از افزایش نرخ تسعیر نفع می برند. اگر بدهی‌های ارزی این شرکت ها از دارایی‌های ارزی‌شان بیشتر باشد، این امر تأثیر منفی خواهد داشت.مقدار زیادی از دارایی‌های ارزی، مشکوک الوصول-معوق خواهد بود. اما بانک ها معمولا سالانه با استفاده از این تسعیر نرخ ارز، از محل این دارایی‌های مشکوک‌الوصول-معوق، سود شناسایی می کنند. به همین علت بانک‌ها هر سال خیلی پیگیر بازنگری در این نرخ هستند.

اثرگذاری نرخ تسعیر ارز بر قیمت سهام بانکی ها

تغییر قیمت ارز از منظر بورسی می‌تواند سهام بانک‌ها را جذاب‌تر کند. هر یک از بانک‌ها یکسری دارای‌های ارزی بلوکه شده در خارج از کشور دارند که از محل آنها، سود و زیانی شناسایی می‌شود؛ که البته این سود قابل توزیع نیست. اما اوضاع بانک‌ها را به لحاظ ترازنامه‌ای بهبود می‌بخشد. به خصوص اینکه بانک‌هایی که مازاد ذخیره ارزی دارند می‌توانند بهره بیشتری از این تغییر نرخ تسعیر ببرند

جمع بندی

برای مشاهده تاثیر تسعیر ارز بر سود یا زیان شرکت ها باید به 2 مورد توجه کرد:

1. توجه به صادرات و واردات شرکت مورد نظر و همچنین عملیات های خارجی آن
2. افزایش یا کاهش نرخ تسعیر ارز که توسط بانک مرکزی اعلام میشود.

بعد از بررسی دو مورد بالا  می توان تشخیص داد که  فرآیند تسعیر ارز برای این شرکت موجب شناسایی سود میشود یا زیان این شرکت را نمایان میکند.